تخت سلیمان تکاب که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، یکی از جاذبه‌های گردشگری تاریخی ارزشمند کشورمان است که در استان آذربایجان غربی قرار دارد. این مکان که ارزش و اهمیت تاریخی بسیار زیادی دارد، در زمان اشکانیان و ساسانیان بسیار پررونق بوده است و آثار تاریخی زیادی در این مجموعه و نواحی اطراف آن قرار دارد. اگر قصد دارید با این جاذبه بیشتر آشنا شوید با ما همراه باشید، در ادامه با این دریاچه، مسیر دسترسی و دیدنی‌های اطراف آن آشنا خواهیم شد.
فهرست مطالب
- تخت سلیمان کجاست؟
- تاریخچه تخت سلیمان
- درباره دریاچه تخت سلیمان
- آثار تاریخی منطقه باستانی تخت سلیمان کدامند؟
- معرفی جاذبه‌های گردشگری نزدیک منطقه باستانی تکاب
- سخن پایانی
تخت سلیمان کجاست؟
تخت سلیمان در ۴۵ کیلومتری شمال شرق شهر تکاب در جنوب شرقی استان آذربایجان غربی قرار دارد. برای رفتن به تخت سلیمان از تهران باید به‌سمت قزوین و سپس زنجان حرکت کنید و از آنجا راهی بیجار، تکاب و تخت سلیمان شوید. مسیر تهران، اسلامشهر، ساوه، کبودر آهنگ، بیجار و تکاب نیز شما را به تخت سلیمان می‌رساند. مسیرهای دیگری همچون میاندوآب، شاهین دژ، تکاب و همین طور راه آسفالت زنجان، دندی و تخت سلیمان هم از گزینه‌های دیگر پیش روی شما هستند.
تاریخچه تخت سلیمان
بناهایی که در مجموعه تخت سلیمان هستند، در دوره‌های مختلف تاریخی یعنی اشکانی، ساسانی و ایلخانی ساخته شده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به آتشکده و تالارهای دوره ساسانی اشاره کرد؛ هرچند که در کاوش‌های باستان‌شناسی، آثاری از دوره‌های هخامنشی و مادی نیز در این محل پیدا شده است.
آثار به‌دست‌آمده از تخت سلیمان، از سکونت ۳۰۰۰ ساله انسان‌ها در این مکان حکایت دارند. این آثار علاوه بر اینکه به دوره پارینه سنگی، عصر آهن یک، دو و سه تعلق دارند، شامل نشانه‌هایی از استقرار مردم در دوره سکاها، ماناها، مادها، هخامنشیان و اشکانیان در تخت سلیمان می‌شوند. بقایای دهکده‌ای مسکونی در شمال غربی دریاچه، یکی از این موارد است که طبق پژوهش‌ها به دوره هخامنشی مربوط می‌شود.
گفته می‌شود فرمان ساخت تخت سلیمان و آتشکده آن توسط بهرام گور، از پادشاهان ساسانی داده شد؛ گرچه سایر شاهان ساسانی در رونق و توسعه آن دست داشتند. تا اینکه این محل در سال ۶۲۴ میلادی در اثر حمله امپراتوری روم ویران شد. بعد از نابودی حكومت ساسانی و پذیرش دین اسلام در ایران، مجموعه عظیم تخت سلیمان دیگر رمق تجدیدحیات نیافت.
پس از اسلام، موبد موبدان این محوطه باستانی با سردار فاتح آذربایجان به توافق رسید که در ازای پرداخت مالیات، آتشکده را ویران نکند و از همین رو این آتشکده تا ۴۰۰ سال بعد به حیات خود ادامه داد. در دوره سلجوقیان، زرتشتیان زیادی مجبور به مهاجرت شدند و آتش مقدس بهرام را به پارسیان هند بردند. در ادامه این ماجرا، مردم عادی برای اولین بار به این منطقه مقدس قدم گذاشتند و در آن به زندگی فصلی و شهرک‌نشینی پرداختند.
با روی کار آمدن ایلخانان مغول، از این محل برای پایتخت ییلاقی و تابستانه شاهان استفاده می‌شد که وجود بناهایی با قدمت ۷۰۰ سال، گواه این موضوع هستند. در دوره حکمرانی مغول به نام آقاخان در قرن هفتم هجری، بناهای مختلفی نظیر ایوان شرقی، سالن شورا، ساختمان‌های هشت و ۱۲ ضلعی به مجموعه تخت سلیمان اضافه شدند.
پس از سقوط حکومت ایلخانی، از تخت سلیمان به‌عنوان دهکده و بازارچه فصلی استفاده می‌شد و در دوره صفوی به سکونتگاه ییلاقی عشایر تبدیل شد. در نهایت ۲۵۰ سال پیش بود که تخت سلیمان برای همیشه خالی از سکنه شد و به‌تدریج داستان‌ها و افسانه‌های زیادی درباره آن شکل گرفت که طبق یکی از این باورها، این محل منتسب به سلیمان نبی (ع) بود و از همین رو کمتر مورد دستبرد قرار گرفت و بعدها از آن محافظت شد.
محوطه باستانی تخت سلیمان در سال ۱۸۱۹ میلادی توسط «سرروبرت كرپورتر» كشف شد و «سر هنری راولینسون» در بازدیدی که سال ۱۸۳۸ میلادی از آن داشت، توصیف دقیقی از این محل ارائه کرد.
عکاسی آمریکایی به نام اشمیت در ۱۹۳۷ میلادی عکس‌هایی از تخت سلیمان گرفت و تصور می‌کرد که اینجا پادگانی نظامی باشد؛ منتها در ادامه متوجه ارزش تاریخی حصار آن می‌شود. سرانجام باستان‌شناسان نامداری همچون فون دراستون، کلایس و… در فاصله سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷ با کاوش در تخت سلیمان به رازهای این میراث جهانی پی بردند.
پس از انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۷۲ کاوشی در این مکان صورت نگرفت؛ تا اینکه در این سال عملیات مرمت آن از سر گرفته شد و در نهایت در سال ۱۳۸۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. در سال ۱۳۹۵ دانشگاه درسدن آلمان همکاری خود با ایران را برای یک دوره پنج ساله کاوش از سر گرفت.
درباره دریاچه تخت سلیمان
در محوطه تخت سلیمان با چشم‌انداز زیبای دریاچه‌ای طبیعی مواجه خواهید شد که آب آن از چشمه‌ای در عمق ۱۲۰ متری زمین می‌جوشد و از آنجا که املاح و آهک زیادی دارد، برای آشامیدن مناسب نیست. مضاف بر اینکه در اطراف دریاچه تابلوهای «شنا ممنوع» گذاشته شده تا گردشگران فریب ظاهر زیبای آن را نخورند و خود را به کام مرگ نکشانند.
این چشمه جوشان و آهکی هزاران سال قدمت دارد و خود دلیل مهمی برای ساخته‌شدن تخت سلیمان در این محل به شمار می‌رود. چشمه تخت سلیمان را از چاکراهای اصلی انرژی روی زمین می‌دانند و برخی معتقدند که بازدید از آن می‌تواند به بهبود وضعیت جسمی و روحی افراد کمک کند. طبق فرضیه گایا، زمین دارای روحی زنده و آگاه است و بر این اساس، ۱۶ حلقه انرژی مثل عصب‌هایی با بار مغناطیسی دورتادور زمین را احاطه کرده‌اند. محل تقاطع این حلقه‌ها منجر به تشکیل ۵۲ چاکرا یا چرخه شده است که سه راس از آن‌ها عبارت‌اند از: اهرام مصر، کعبه و تخت سلیمان.
عجایب دریاچه تخت سلیمان:
روایات مختلفی در رابطه با نحوه جوشیدن چشمه دریاچه تخت سلیمان مطرح است که در ادامه به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
کوبیدن عصای حضرت سلیمان: طبق این باور، سلیمان پیامبر عصای خود را بر زمین می‌کوبد و درست در محل برخورد عصا با زمین، چشمه‌ای می‌جوشد که در اثر گذر زمان به دریاچه تبدیل می‌شود.
کیسه‌ای خاک از طرف حضرت مریم (ع): گفته می‌شود که هرمزد، پادشاه ایرانی، پس از شنیدن خبر تولد حضرت عیسی (ع)، فرستاده‌ای را برای عرض تبریک به نزد حضرت مریم (ع) می‌فرستد. ایشان کیسه‌ای خاک به فرستاده می‌دهد؛ اما او قبل از رسیدن به مقصد، در محل تخت سلیمان بیمار می‌شود و پیش از مرگ، کیسه را در همان محل دفن می‌کند. پادشاه که از این ماجرا باخبر می‌شود، دستور می‌دهد تعدادی ساختمان در آنجا ساخته شود که در همین زمان، چشمه‌ای از زمین می‌جوشد و باعث آبادانی آن می‌شود.
افسانه‌های زیادی هم راجع به وجود گنج در اعماق دریاچه گفته شده؛ هرچند که در هیچ دوره تاریخی، حرف و سخنی از کشف این گنجینه‌ها بیان نشده است. عمق زیاد دریاچه و رسوبات معلق درون آب مانعی بر سر راه کاوشگران بوده است تا حقیقت ماجرا را کشف کنند. اولین بار، غواصان آلمانی وارد دریاچه شدند؛ گرچه رسوبات و فشار داخل آب اجازه نداد که آن‌ها چیزی درون دریاچه پیدا کنند.
گنجینه کوروش کبیر: قدیمی‌ترین روایت درباره گنجینه، به زمان کورش کبیر برمی‌گردد. بر این اساس وقتی کوروش بر کروسوس، پادشاه لیدیه، غلبه کرد، خزانه اشیای قیمتی او را به‌عنوان نذری در آب دریاچه مقدس ریخت.
گنجینه قلعه تخت سلیمان: بر اساس روایتی دیگر در سال ۳۶ پیش از میلاد و درست در برهه جنگ‌های میان رومیان و اشکانیان، تخت سلیمان توسط آنتونیو محاصره شد. نگهبانان آتشکده مقدس برای اینکه اشیای قیمتی قلعه به دست دشمن نیفتد و از شر آن‌ها در امان بمانند، این اشیا را نذر دریاچه و خدای آب کردند و در دریاچه مقدس ریختند. زرتشتیان بر این باورند که دریاچه تخت سلیمان به آناهیتا (الهه آب) تعلق دارد و ریختن نذری در آن رواج داشته است. گفته می‌شود در سال ۶۲۴ پس از میلاد و زمانی که خسروپرویز و روم شرقی در جنگ با یکدیگر بودند؛ موبدان پیش از تصرف کامل قلعه تخت سلیمان، نذورات و گنج‌های آتشکده را به دریاچه ریختند. علاوه بر این، احتمال می‌رود در زمان جنگ‌های ایرانیان و اعراب در صدر اسلام نیز گنج‌هایی به درون دریاچه ریخته شده باشد.
انگشتر حضرت سلیمان (ع): طبق برخی باورها، حضرت سلیمان با قدرت‌های ماورالطبیعه انگشتر جادویی خود این قلعه را ساخته است. در افسانه‌ها آمده است که شیطان انگشتر حضرت را به دریاچه انداخت و با ظاهری شبیه او بر تخت پادشاهی نشست. برخی چنین می‌گویند که این انگشتر برای همیشه در دریاچه مدفون شد و برخی دیگر می‌گویند یک ماهی انگشتر را خورد و حضرت سلیمان آن را در شکم ماهی پیدا کرد و به این ترتیب مجددا قدرت خود را به دست آورد.
محل نگهداری گرال: گرال، جام مقدس حضرت مسیح (ع) است که درست شب قبل از مرگش از آن نوشید. برخی افراد معتقدند که این جام در تخت سلیمان قرار دارد؛ هرچند که تاکنون اثری از آن پیدا نشده است.
آثار تاریخی منطقه باستانی تخت سلیمان کدامند؟
به جرات می‌توان گفت اهمیت تاریخی تخت سلیمان تکاب کمتر از تخت جمشید نیست و گنجینه‌های ارزشمندی به‌جامانده از دوران ایران باستان را در خود جای داده است. آثار کشف شده در این مکان نمادی شاخص از قدرت معماری ایرانیان باستان محسوب می‌شوند و شگفتی‌های معماری مانند طاق‌هایی با پهنای ۱۰ متر هر انسانی را حیرت‌زده می‌کنند. در ضمن در حفاری‌های این سایت آثاری مربوط به دوران مادها نیز یافت شده است.
از میان مهم‌ترین آثار تاریخی ارزشمند این مجموعه تاریخی می‌توان به آتشکده آذرگُشنَسب، معبد آناهیتا و موزه تخت سلیمان اشاره کرد. آثار و بقایای اقامتگاه‌ها موبدان، سربازخانه‌ها و کاخ‌های پادشاهان اشکانی و ساسانی نیز از دیگر آثار تاریخی این منطقه باستانی هستند. در ادامه بیشتر با این آثار تاریخی آشنا می‌شویم.
1. آتشکده آذرگشنسب
آتشکده آذرگشنسب که در پشت دریاچه و در کنار معبد آناهیتا قرار دارد، یکی از قدیمی‌ترین آتشکده‌های کشورمان محسوب می‌شود و متعلق به دوران ساسانی است. این آتشکده که قدمت آن 3هزار و ۷۵۰ سال تخمین زده شده محلی برای عبادت فرمانده‌ها، نیروهای نظامی و فرمانروایان ساسانی بوده است.
آذرگنشسب درزمان ساسانیان بزرگ‌ترین مکان مذهبی، اجتماعی و آموزشی بوده و پادشاهان ساسانی در مناسبت‌های مهم مثل تاج‌گذاری‌ها به این معبد می‌رفتند. این آتشکده در زمان حمله هراکلیتوس (یکی از امپراتوری‌های روم باستان) به ایران تخریب شده و بعدها مسجدی ویرانه‌های در آن ساخته شد که آن بنا نیز بعدها ویران شد. لازم به توضیح است که تخت سلیمان با نام آتشکده آذرگشسب نیز شناخته می‌شود.
2. معبد آناهیتا
آناهیتا یا الهه آب و زیبایی یکی از الهه‌های مقدس زرتشتیان محسوب می‌شود و زرتشتیان نذورات بسیار زیادی را تقدیم این الهه می‌‌کردند. در دوران ساسانی و اشکانی ساختمان‌های زیادی وقف این الهه شده بود که یکی از آن‌ها معبد آناهیتای تخت سلیمان تکاب است که در ضلع شرقی آتشکده آذرگنشسب قرار دارد.
3. موزه تخت سلیمان
در ساختمان این موزه که در حقیقت یکی از ساختمان‌های مرمت شده دوران ایلخانی محسوب می‌شود، مجموعه‌ای از آثار کشف‌شده در محوطه تخت سلیمان به نمایش گذاشته شده است. این آثار که مربوط به دوران ساسانی و ایلخانی می‌شود شامل ظروف سفالی، پایه ستون‌ها، قطعات سنگی، تصاویر قدیمی مربوط به مجموعه و… است.
4. ایوان غربی تخت سلیمان
این ایوان که می‌توان آن را نمونه کوچک‌تری از ایوان مدائن دانست، با عرض دهانه 11 و نیم متر و ارتفاع 18 و نیم متر، در دوران ساسانی بلندترین نقطه مجموعه بوده است.
5. حصار محیطی
در اطراف محوطه مجموعه حصاری سنگی به طول یک هزار و 120 متر کشیده شده که ۳۸ برج و بارو را به یکدیگر متصل می‌کند. دو دروازه در شمال و جنوب شرقی این حصار قرار دارند که ورودی‌های اصلی مجموعه محسوب می‌شوند. ارتفاع این دژ مستحکم در بلندترین نقطه ۱۸ متر و عرض آن بین 3.5 تا 4 متر است.
از دیگر آثار تاریخی به‌جامانده در تخت سلیمان می‌توان به تالار ستون‌دار، خرابه‌های حمام ایلخانی، دهلیزهای محافظتی، بقایای به‌جامانده از کوره‌های آهنگری و پخت سفال اشاره کرد. علاوه‌بر این موارد آثار زیبایی نیز در این محموعه وجود دارد که مربوط به دوران بعد از ورود اسلام به ایران است و از آن جمله می‌توان به بقایای مسجد، تالار شورا و رواق‌ها اشاره کرد.
بناهای مجموعه تخت سلیمان مثل معبد آناهیتا، آتشکده آذرگشنسب، بقایای به‌جامانده از کاخ‌ها و تالارهای ستون‌دار و سایر سازه‌ها در فضایی به وسعت ۱۲.۵ هکتار در ارتفاع ۵۰ متر از سطح دشت‌های پیرامون قرار دارند. سنگ‌های رسوبی که در بستر دریاچه تخت سلیمان وجود دارند یکی از مصالح اصلی مورداستفاده برای ساخت بناهای این مجموعه بوده است.
معرفی جاذبه‌های گردشگری نزدیک منطقه باستانی تکاب
در اطراف تخت سلیمان جاذبه‌های تاریخی و طبیعی مرموز و منحصربه‌فرد دیگری نیز وجود دارد که بازدید از آن‌ها را نیز به شما توصیه می‌کنیم. در ادامه با تعدادی از این جاذبه‌ها آشنا می‌شویم.
1. کوه زندان سلیمان
کوه زندان سلیمان کوهی مخروطی شکل در نزدیکی مجموعه تخت سلیمان است که یک حفره بسیار بزرگ و عمیق در بالای آن وجود دارد. طبق باور افراد محلی و افسانه‌های روایت‌شده، حضرت سلیمان از این محل برای زندانی کردن و مجازات دیوها و جنیان استفاده می‌کرده است.
این زندان افسانه‌ای مخوف برای علاقه‌مندان به جاذبه‌های گردشگری مخفوف و رمزآلود می‌تواند جذاب باشد. در ضمن در فصول بهار و تابستان می‌توانید از بالای کوه زندان سلیمان نظاره‌گر مناظر طبیعی بسیار زیبایی باشید. در اطراف زندان سلیمان چند چشمه گوگردی نیز وجود دارد که آب برخی از آن‌ها دارای خاصیت درمانی است. این کوه در فاصله ۳٫۲ کیلومتری شمال غربی تخت سلیمان واقع شده است و تنها ۱۰ دقیقه با آن فاصله دارد.
2. کوه بلقیس تکاب
کوه بلقیس تکاب با ارتفاع 3هزار و ۳۳۲ متر از سطح دریا مکانی مناسب برای کوهنوردی محسوب می‌شود و می‌توانید با چند ساعت کوه‌پیمایی قله آن را فتح کنید. دامنه‌های این کوه در اوایل بهار با گیاهان دارویی خودرو مانند شیرین‌بیان، آویشن، ترشجه، بولاغ اوتی، مرزنجوش، اسطوخودوس مرزه و کشمک مفروش پوشیده می‌شود. چشمه‌های جوشان متعددی نیز در این دامنه‌ها جاری هستند. در قسمت بالای این کوه و بین دو قله دریاچه زیبایی وجود دارد که از ذوب شدن برف‌ها ایجاد شده است و بیشتر ماه‌های سال آب دارد.
3. چمن متحرک چملی
چمن متحرک که محلی‌ها بی آن چملی گل می‌گویند، یکی از پدیده‌های طبیعی جالب و منحصربه‌فرد شهر تکاب است. چمن متحرک درواقع تکه زمینی چمنی با مساحت 100 مترمربع است که از نی‌هایی با ریشه‌های به هم چسبیده تشکیل شده است. این زمین چمنی کوچک روی آب شناور بوده و در هنگام وزش باد مقدار کمی جابجا می‌شود و به نظر می‌رسد که این زمین چمنی متحرک است. اطراف این منطقه نیز طبیعت جذابی دارد و صدای پرندگان آرامش خاصی را برای شما به ارمغان می‌آورد.
چمن متحرک در ۱۷ کیلومتری شرق تکاپ و ۳ کیلومتری شرق روستای بدرلو واقع در دهستان افشار بخش مرکزی قرار دارد. برای رسیدن به این جاذبه طبیعی باید از سمت تخت سلیمان روستاهای بابا نظر، قره بلاغ، آغبلاغ همدانی و چهارطلاق را به ترتیب پشت سر بگذارید و پس از پشت سر گذاشتن روستای چهار طلاق به سمت شرق بروید. بعد از طی کردن ۹.۵ کیلومتر به چمن متحرک می‌رسید؛ البته بخشی از مسیر را باید پیاده طی کنید.
4. یخچال اوغول بیگ
یخچال اوغول بیگ فروش در روستای البیک در حدود ۵ کیلومتری شهر تکاب قرار دارد. این یخچال سازه‌ای قدیمی متعلق به دوران قاجار است که برای ذخیره‌سازی برف و یخ در زمستان و استفاده از آب گوارا در فصول گرم استفاده می‌شد. نام این سازه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
5. بقعه ایوب انصاری
بقعه ایوب انصاری در ۱۳ کیلومتری جنوب تکاب در مکانی نزدیک به روستای رود باش قرار دارد. این بقعه تماماً از سنگ ساخته شده و دو گنبد سنگی نیز دارد. قدمت بقعه ایوب انصاری به قرن نهم هجری قمری بازمی‌گردد.
6. آبگرم و آبشار قینرجه
آبگرم قینرجه در 5 کیلومتری شمال روستایی به نام قینرجه قرار دارد. شما می‌توانید در فصول گرم سال در حوض‌هایی که توسط ساکنین محل ساخته شده و آب چشمه وارد آن‌ها می‌شود، آب‌تنی کنید. در ضمن مقداری از آب این چشمه آبگرم ازطریق لوله‌کشی به حمام عمومی روستا منتقل شده تا دیگر نیازی به گرم کردن آب حمام نباشد.
آبشار قینرجه در دامنه غربی کوه بلقیس واقع در روستای قینرجه جریان دارد. پوشش گیاهی زیبای اطراف این آبشار، وجود سنگ‌های شبیه به سنگ‌های آتش‌فشانی در این منطقه و همچنین وجود چشمه‌های آب معدنی فراوان در اطراف آن، جذابیت این آبشار را دوچندان کرده است.
سخن پایانی
شما در این مقاله با تخت سلیمان آشنا شدید. همچنین از عجایب و رازو رمزهای این دریاچه آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
